به گزارش روابط عمومی جمعیت هلال احمر گلستان، در پیاده‌روی عظیم اربعین حسینی، موکب‌ها نقش حیاتی در ارائه خدمات رفاهی، تغذیه‌ای و معنوی به زائرین ایفا می‌کنند. با توجه به شرایط خاص محیطی، تراکم بالای جمعیت و حضور اقشار مختلف با وضعیت جسمی و سنی گوناگون، رعایت اصول ایمنی در همه ابعاد موکب‌داری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این گزارش با هدف تبیین دو محور اصلی ایمنی در موکب‌ها ایمنی سازه‌ای و ایمنی غذایی تدوین شده است.
ایمنی سازه‌ای موکب‌ها
سازه‌های موکب در شرایط خاص اقلیمی، از جمله گرمای شدید، وزش باد، و بعضاً بارش باران، برپا می‌شوند و معمولاً برای مدت محدودی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، از آنجا که در طول مراسم اربعین، این سازه‌ها پذیرای جمعیتی گسترده‌اند، رعایت اصول ایمنی در طراحی، اجرا و بهره‌برداری از آن‌ها حیاتی است.
استحکام سازه‌ای
سازه‌ها باید از لحاظ تحمل بارهای افقی (باد) و قائم (وزن افراد، تجهیزات، مخازن آب و ...) بررسی و ایمن‌سازی شوند. استفاده از داربست‌های فلزی، ستون‌ها و تیرهای تقویت‌شده، مهاربندی اصولی با استفاده از سیم بکسل یا کابل، و استفاده از اتصالات مقاوم در برابر خمش و پیچش، ضروری است.
ایمنی در برابر آتش‌سوزی
یکی از مخاطرات مهم در موکب‌ها، خطر آتش‌سوزی ناشی از اتصالات برق غیراستاندارد یا فعالیت‌های آشپزی است. استفاده از سیستم برق‌کشی اصولی، کلید و پریزهای صنعتی، فیوز محافظ جان، سیم‌های نسوز و جدا کردن فضای پخت و پز از محل اسکان و استراحت زائران، اقداماتی پیشگیرانه محسوب می‌شوند. همچنین وجود کپسول‌های آتش‌نشانی شارژشده در نقاط کلیدی و آموزش افراد خادم برای استفاده از آن‌ها ضروری است.
تأمین تهویه مناسب
در موکب‌هایی که فضای بسته دارند، تهویه مناسب اهمیت حیاتی دارد. انباشت گرما و بخار غذا می‌تواند سبب افت فشار خون، گرمازدگی یا مشکلات تنفسی برای زائرین شود. استفاده از پنکه‌های صنعتی، هواکش‌های سقفی، یا در صورت امکان کولرهای آبی و گازی قابل‌حمل، توصیه می‌شود.
ایمنی برق
برق‌رسانی در موکب‌ها اغلب به‌صورت سیار انجام می‌شود. کابل‌کشی باید به‌صورت زمینی یا از ارتفاع مناسب (با کابل جمع‌کن یا لوله خرطومی) انجام شود تا از آسیب‌دیدگی و خطر برق‌گرفتگی جلوگیری کند. از اتصال مستقیم وسایل برقی پرمصرف به ژنراتورهای کوچک باید اجتناب شود و حتماً از محافظ و کلید خودکار استفاده شود.
دسترسی اضطراری و خروج ایمن
موکب‌ها باید دارای مسیر خروج اضطراری باشند تا در صورت بروز خطر، زائرین بتوانند در کوتاه‌ترین زمان محل را ترک کنند. این مسیرها باید عاری از مانع بوده، به‌وضوح با تابلوهای راهنما مشخص شده باشند، و در شب نیز با نور کافی روشن شوند.
ایمنی در تهیه، نگهداری و توزیع غذا در موکب‌ها
یکی از اصلی‌ترین خدمات موکب‌ها، تهیه و توزیع غذا برای زائرین است. با توجه به حجم بالای جمعیت، دمای بالا، و محدودیت‌های نگهداری مواد غذایی، رعایت اصول ایمنی غذایی و بهداشت عمومی اهمیت فراوانی دارد.
رعایت اصول بهداشتی در پخت و تهیه غذا
استفاده از مواد اولیه دارای مجوز بهداشتی، فرآورده‌های پاستوریزه، و اجتناب از غذاهای پرچرب یا سرخ‌شده از جمله الزامات ایمنی غذایی هستند. همچنین توصیه می‌شود غذاهای پخته در حجم زیاد، بلافاصله توزیع شده و از نگهداری طولانی‌مدت در دمای محیط خودداری شود.
ایمنی در نگهداری مواد غذایی
مواد خام و پخته باید جداگانه و در دمای مناسب نگهداری شوند. بازه دمایی بین ۵ تا ۶۰ درجه سانتی‌گراد منطقه خطر رشد میکروبی محسوب می‌شود و باید از قرارگیری غذا در این محدوده پرهیز کرد. یخچال، فریزر و گرم‌کن‌های استاندارد از ملزومات موکب‌های بزرگ هستند.
بهداشت فردی و محیطی
خدام مسئول تهیه و توزیع غذا باید دارای کارت بهداشت معتبر باشند و به اصول بهداشت فردی پایبند باشند: شستن منظم دست‌ها، استفاده از دستکش و ماسک، لباس کار تمیز و پوشش موی سر الزامی است. محیط آشپزی نیز باید به‌صورت مستمر شسته و ضدعفونی شود و از ورود حشرات و جوندگان جلوگیری گردد.
ایمنی در توزیع غذا و نوشیدنی
برای توزیع غذا باید از ظروف یک‌بارمصرف مجاز (ترجیحاً گیاهی یا آلومینیومی) استفاده شود. نوشیدنی‌ها با آب سالم تهیه و یخ نیز از منابع مجاز تأمین شود. چای داغ در لیوان‌های پلاستیکی نازک توزیع نشود، ظروف مخصوص نوشیدنی داغ استفاده شود.
ایمنی در شست‌وشوی سبزیجات و میوه
شست‌وشوی صحیح شامل چهار مرحله است: پاک‌سازی اولیه، انگل‌زدایی، ضدعفونی با محلول (مثل وایتکس) و آبکشی نهایی. اجرای این مراحل در کاهش بیماری‌های گوارشی و انگل‌ها بسیار مؤثر است.
تغذیه سالم و متعادل
استفاده محدود از نمک، چربی و شکر، استفاده از نمک یددار، حذف نوشابه‌های گازدار، و جایگزینی آن‌ها با دوغ یا شربت‌های کم‌قند، این نکات به ویژه برای سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه ای اهمیت زیادی دارد.
ایمنی موکب، چه از منظر سازه‌ای و چه از منظر تغذیه، بنیان استمرار خدمات‌رسانی سالم و مؤثر در ایام اربعین است. رعایت اصول فنی، بهداشتی و ایمنی توسط خادمان، تامین کننده سلامت زائرین و پیشگیری از وقوع بحران‌های ناخواسته خواهد بود.
منابع:
دستورالعمل ایمنی موکبداران معاونت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
دستورالعمل ایمنی موکبداران سازمان مدیریت بحران کشور